اگر قصد خرید یا فروش ارز دیجیتال را داشته باشید، احتمالاً اولین ایستگاه شما یک صرافی خواهد بود. معمولاً اولین نقطه ورود به تجارت ارزهای دیجیتال، یک صرافی متمرکز (CEX) است، یک بازار دیجیتال که در آن معاملات ارزهای دیجیتال انجام می‌شود. احتمالاً نام چند مورد از آنها را شنیده‌اید: FTX، Binance، Kraken، Coinbase و غیره از این دست صرافی‌ها هستند. در نوامبر 2022، مجموعه‌ای از اتفاقات منجر به شروع یک بحران موسوم به ترس نقدینگی برای صرافی FTX شد. در پی این اتفاق بحث خرید احتمالی این صرافی توسط بایننس، بزرگترین صرافی متمرکز بر اساس ارزش بازار در جهان مطرح شد.
مقایسه صرافی متمرکز (CEX) و صرافی غیرمتمرکز (DEX)
چنین مواردی باعث شده است که بسیاری از سرمایه گذاران ارز دیجیتال به دنبال جایگزین‌هایی برای صرافی‌های متمرکز باشند. گزینه جایگزین آنها، نوع جدیدتر صرافی‌های غیرمتمرکز است که به عنوان نمونه‌ای از آن می‌توان به Uniswap و Pancakeswap اشاره کرد. نحوه عملکرد این صرافی‌های غیرمتمرکز به‌طور بنیادی متفاوت است.
صرافی‌های غیرمتمرکز (DEXs) در پنج سال گذشته برای به چالش کشیدن CEXهای فعلی ظهور کرده‌اند. به طور خلاصه، DEX ها با هدف ارائه کارمزد تراکنش کمتر، به کاربران اجازه می‌دهند مستقیما دارایی‌های خود را مدیریت و از برخی بارهای نظارتی اجتناب کنند. از سوی دیگر، آنها با هزینه غرامت ارائه دهندگان نقدینگی خود برای نوع خاصی از ریسک به نام «ضرر موقت» مواجه هستند.
CEX ها مزایایی نیز دارند. اکثر صرافی‌های متمرکز از مدل کسب‌وکاری مشابه موسسات سنتی مانند بورس نیویورک استفاده می‌کنند، که ساختاری است که سرمایه‌گذاران سنتی آن را درک می‌کنند و ممکن است با آن احساس راحتی بیشتری کنند. رابط‌ها و برنامه‌های آنها مبتدی‌تر و کاربرپسندتر هستند و به طور کلی نقدینگی بیشتر و تضمین‌های نظارتی قوی‌تری ارائه می‌دهند، که می‌تواند به ویژه برای مشتریان سازمانی مهم باشد. اما این بدان معناست که شرکت مرکزی که صرافی را اداره می‌کند، قدرت و مسئولیت زیادی در قبال ثبات مالی و سلامت آن خواهد داشت.
اگر حواشی اخیر پیرامون FTX باعث شده است که به یک DEX بروید، مطالب زیر برای شما مفید خواهد بود.
DEX ها چگونه کار می‌کنند؟
هدف DEX ها این است که تراکنش‌ها را سریعتر و ارزان تر از همتایان متمرکز خود انجام دهند. آنها این کار را با حذف نهادهای واسطه‌ای انجام می‌دهند. در وایت پیپر Uniswap، بزرگترین صرافی غیرمتمرکز جهان، به “عدم وجود رانت” اشاره شده است. هدف این صرافی محافظت از کاربران خود در برابر هزینه‌های اضافی ناشی از ایجاد سود برای واسطه‌هایی است که CEX را اداره می‌کنند. Bancor، که در سال 2017 راه اندازی شد و خود را به عنوان اولین DEX معرفی می‌کند، از رویکرد غیر متمرکز مانند این حمایت می‌کند:
نقدینگی در صرافی‌های سنتی از لحاظ تاریخی توسط تعداد کمی از شرکت‌های تجاری حرفه‌ای با دسترسی مجاز و ابزارهای تخصصی ارائه شده است. این امر نقدینگی را در دستان معدود بازیگرانی متمرکز می‌کند که می‌توانند دارایی‌های خود را در دوره‌های پر نوسان برداشت کنند و در زمانی که کاربران بیشترین نیاز را به آن دارند، تجارت یک دارایی را محدود کنند.
در اواخر سال 2021، Uniswap، میزان 0.05 درصد کارمزد تراکنش را از معامله 100 هزار دلاری نمونه‌برداری شده توسط شرکت حسابداری جهانی KPMG دریافت کرد. در همین زمان CEX های بایننس، کوین بیس و کراکن به ترتیب 0.1، 0.2 و 0.2 درصد کارمزد دریافت می‌کردند.
شرکت‌های DEX از پروتکل‌های «بازارساز خودکار» برای تعیین قیمت دارایی‌ها بدون یک بدنه متمرکز که معاملات را تنظیم می‌کند، استفاده می‌کنند. یک رویکرد رایج مکانیسم «محصول ثابت» است که قیمت‌های پیشنهادی را به عنوان تابعی از نسبت کل ذخایر DEX برای هر یک از دارایی‌های درگیر تعیین می‌کند. این روش مزیت تمایل به حفظ ذخایر در تعادل نسبی را دارد: اگر هر دارایی کمیاب شود، قیمت آن افزایش پیدا می‌کند.
با این وجود، DEX ها هنوز تمایل دارند تقریباً همان قیمت‌هایی را برای دارایی‌ها ارائه دهند که در CEX ها وجود دارد. این به این دلیل است که معامله‌گران یا ربات‌های باهوش می‌توانند به سرعت از هرگونه اختلاف در قیمت‌ها از طریق آربیتراژ سود ببرند. اگر یک استخر خاص حاوی اتریوم بسیار کمی باشد، باید به معامله‌گران اجازه دهد ETH را با قیمتی بالاتر از بازار، به استخر بفروشند. معامله گران می‌توانند به راحتی با خرید توکن در بازار و فروش آن در استخر سود ببرند. با انجام این کار، حجم استخر افزایش می‌یابد و قیمت پیشنهادی کاهش می‌یابد تا زمانی که با بازار مطابقت کند.
ضرر موقت: یک مشکل بزرگ برای DEX ها
با وجود مرتب و منظم بودن این سیستم، همچنان خطراتی برای ارائه دهندگان نقدینگی استخر وجود دارد. این خطر را ضرر موقت می‌نامند. ارائه‌دهندگان نقدینگی حق دارند بخشی از ارزش استخری که در آن مشارکت کرده‌اند را برداشت کنند، نه تعداد دقیق توکن‌هایی را که وارد کرده‌اند. در واقع تضمینی برای برداشت تعداد دقیق توکن‌های واریز شده وجود ندارد، زیرا نسبت توکن‌های مختلف موجود در استخر با معاملات تغییر می‌کند. اما از آنجایی که این نسبت برای انعکاس قیمت‌های بازار تنظیم می‌شود، استخر به تدریج حاوی مقدار بیشتری از توکن‌هایی خواهد بود که ارزش خود را از دست می‌دهند و بالعکس.
این به این معنی است که یک ارائه‌دهنده نقدینگی در مقایسه با دارایی‌های اولیه خود، تمایل بیشتری به برداشت بیشتر توکنی که ارزش از دست داده و کمتر از آن چیزی که ارزش به دست آورده است، دارد. بنابراین، آنها در نهایت نسبت به حالتی که دارایی‌های خود را به طور خصوصی نگه دارند، ضرر خواهند کرد. در عمل، DEX ها عموماً این موضوع را از طریق پرداخت کارمزد تراکنش به ارائه دهندگان نقدینگی جبران می‌کنند. اما این بدان معنی است که هزینه‌های بیشتری نسبت به آنچه که در غیر این صورت نیاز دارند، دریافت می‌کنند.
نگهداری دارایی‌ها
بخش دیگر از مقایسه بین DEX و CEX به این بستگی دارد که آیا کاربران ترجیح می‌دهند ارز دیجیتال خود را مستقیماً نگه دارند یا آن را به صرافی بسپارند. CEX ها معمولاً نیاز دارند دارایی کاربران را قبل از معامله در اختیار بگیرند.
نگه داشتن دارایی‌های توسط خود شخص، به ایده‌آل خوداتکایی که در بخش کریپتو وجود دارد مربوط است. شما کنترل کامل و انحصاری بر آنها دارید. اما از سوی دیگر، بدون مراقبت لازم، کلیدهای خصوصی ممکن است گم شوند یا از بین بروند و دارایی‌های مرتبط غیرقابل بازگردانی شوند. جیمز هاولز ولزی به اشتباه یک هارد دیسک را در سال 2013 دور انداخت و دسترسی به 7500 بیت کوین را که تا نوامبر 2022 بیش از 100 میلیون دلار ارزش داشت را از دست داد. او بارها و به طور ناموفق از شورای محلی درخواست کرده است تا به او اجازه دهد محل دفن زباله را حفاری کند.
مقررات
محبوبیت روزافزون DEX ها ممکن است تا حدی نشان دهنده موفقیت آنها در طفره رفتن از اجرای برخی موانع نظارتی باشد. شرکتی که یک DEX ایجاد می‌کند از عمل کردن به عنوان یک واسطه مالی یا طرف مقابل اجتناب می‌کند و مجبور نیست استانداردهای شناخت مشتری (KYC) یا ضد پولشویی (AML) را رعایت کند، زیرا به طور مستقل عمل می‌کند. ShapeShift قبلاً یک CEX بود تا زمانی که مدیر عامل آن بیان داشت که این شرکت 95 درصد از کاربران خود را در نتیجه اقدامات KYC که مجبور به اجرای آن در سال 2018 بود از دست داد. در سال 2021، Shapeshift تغییر موضع داد و تبدیل به یک DEX شد تا از این مشکل خلاص شود.
نقدینگی
هنگام کار با سرمایه گذاران بزرگتر، DEX ها ممکن است بیشتر از CEX ها با مشکل مواجه شوند. در حال حاضر، آنها هنوز نمی‌توانند با بزرگترین CEX ها از نظر اندازه رقابت کنند، بنابراین نمی توانند نقدینگی زیادی ارائه دهند. وقتی با نقدینگی ناکافی مواجه می‌شوند، سفارش‌های بزرگ می‌توانند با هزینه‌های اضافی برنامه‌ریزی نشده‌ای به نام «لغزش» مواجه شوند. علاوه بر این، سرمایه‌گذاران نهادی با AML و سایر موانع نظارتی خودشان مواجه هستند و ممکن است برای مقابله با مبادلاتی که به الزامات مشابه عمل نمی‌کنند دچار مشکل شوند.
سرگئی کونز، یکی از بنیانگذاران شبکه تجمیع کننده نقدینگی 1inch، سال گذشته اشاره کرد که بانک‌ها و صندوق‌های تامینی به دلیل موانع نظارتی خود، در تعامل با بخش تامین مالی غیرمتمرکز (DeFi) کند بوده‌اند. اگرچه این شرکت یک صرافی غیر متمرکز است، اما شرکت او اکنون قصد دارد یک محصول سازگار به نام 1inch Pro را به طور خاص برای پاسخگویی به این مشتریان عرضه کند.
پروتکل‌های جمع‌آوری جدیدی مانند 1inch به طور خاص برای کمک به سرمایه‌گذاران بزرگتر برای جلوگیری از مشکلات نقدینگی هنگام استفاده از DEX پدید آمده‌اند. 1inch در سال 2020 در دور سرمایه گذاری به رهبری Pantera Capital مبلغ 12 میلیون دلار جمع آوری کرد.
ظهور تجمیع کننده ها در واقع به این معنی است که کاربران می توانند به نقدینگی از DEX و CEX به طور همزمان دسترسی داشته باشند. پروتکل DiversiFi که خود یک DEX است، نقدینگی را از هر دو نوع صرافی جمع‌آوری می‌کند تا به کاربرانش کمک کند معاملات بزرگ‌تری را به‌طور مؤثرتری انجام دهند. این به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تا از هزینه‌هایی که از کم بودن نقدینگی صرافی برای آنها بوجود می‌آید، اجتناب کنند.
به صورت خلاصه، هنگام انتخاب نوع صرافی خود به 2 نکته می‌توان توجه کرد: اگر در درجه اول به سهولت استفاده علاقه مند هستید و از کنترل کامل کیف پول خود ناراحت هستید، احتمالاً CEX بهترین گزینه برای شما خواهد بود. اگر کارمزدهای کمتر و کنترل بیشتر بر وجوه خود برای شما مهم‌تر است، DEX گزینه مناسب‌تری است. در نهایت باید هشدار دهیم که پس از انتخاب نوع صرافی مد نظر خود، مطمئن شوید که از نحوه خارج کردن ارز دیجیتال خود از صرافی و نگهداری آن در کیف پول سرد اطلاعات کافی داشته باشید تا بدین وسیله ثروت خود را در دراز مدت ایمن نگه دارید.
منبع: coindesk.com
پاسخ