بررسی روند تحول صرافی‌های غیرمتمرکز (DEX) و چشم انداز آینده

صرافی‌های غیرمتمرکز یا DEX یکی از عناصر اصلی چشم‌انداز امور مالی غیرمتمرکز (DeFi) امروزی هستند.

این پلتفرم‌ها که به کاربران اجازه می‌دهند به روشی کاملاً بدون نیاز به کسب مجوز و به صورت همتا به همتا معامله کنند، شیوه‌ی معامله‌ی ارزهای دیجیتال را متحول کرده‌اند.

اما در حالی که DEX‌های امروزی تا حد زیادی دارای ویژگی‌های مورد نیاز کاربران هستند، همه چیز از روزهای اولیه اینگونه نبوده و این صرافی‌ها پیشرفت زیادی داشته‌اند.

در این مقاله نگاهی به روند تکامل DEX‌ها در سال‌های اخیر خواهیم داشت.

2016-2017: نسل اول DEX‌ها

بیایید به سال 2016 برگردیم، جایی که ممکن است نسل اول صرافی‌های غیرمتمرکز را به خاطر بیاورید.

پلتفرم‌هایی مانند IDEX، EtherDelta و ForkDelta در این سال فعالیت خود را آغاز کردند. برای اولین بار، آنها به کاربران این امکان را دادند تا ارزهای دیجیتال را به صورت همتا به همتا معامله کنند. همچنین نیاز به گروه‌های OTC را کاهش دادند و نیاز به اعتماد را به حداقل رساندند.

اما این پلتفرم‌های نسل اول از مشکلات رایجی رنج می‌بردند:

• UXکند و درهم
• نقدینگی محدود
• دفتر‌های سفارش تا حدی متمرکز

بسیاری از DEXهای نسل اول علیرغم غیرقانونی بودن، کاملاً غیرمتمرکز نبودند و می‌توان آن‌ها را پلتفرم‌های هیبریدی در نظر گرفت. در نتیجه، آنها مستعد تحت نظر قرار گرفتن توسط رگولاتورها بودند. در همین راستا برخی از پلتفرم‌ها مجبور به مسدود کردن IP مناطق خاص و اجرای سیاست‌های KYC/AML شدند.

اما مشکل‌سازتر از این موضوع، رابط‌های کاربری کند و نامرتب آنها بود که معمولاً کاربران را ملزم می‌کرد تا توکن‌های خود را به قراردادهای هوشمند پلتفرم منتقل کنند یا فقط برای تنظیم سفارشات محدود خود یک حساب ایجاد کنند. خود پلتفرم‌ها نیز اغلب کند بودند و معامله کارآمد را دشوار می‌کردند.

این نقاط ضعف به شکل‌گیری نسل بعدی DEX‌ها، معروف به بازارسازان خودکار (AMM) کمک کردند و بسیاری از DEX‌های موج اول از آن زمان برای مقابله با این مشکلات رشد یافته‌اند.

2018: ظهور بازارسازان خودکار (AMM)

در نوامبر 2018، رشد فضای DEX با ظهور اولین AMM محبوب، معروف به Uniswap، شتاب بیشتری گرفت.

این پلتفرم با معرفی مفهوم استخرهای نقدینگی غیرمتمرکز و منحنی‌های قیمت‌گذاری، طرز فکر عمومی درباره تجارت همتا به همتا را تغییر داد.

Uniswap با ارائه امکان به کاربران برای واریز دارایی‌های خود به استخرهای نقدینگی دو طرفه که از یک فرمول ریاضی (معمولاً فرمول محصول ثابت) برای تعیین ارزش نسبی هر دارایی استفاده می‌کنند، اساساً مشکل نقدینگی را حل کرد. این پلتفرم همچنین به قیمت گذاری کارآمد دارایی‌های جدیدتر و سوداگرانه‌تر کمک کرد.

مدل AMM به قدری محبوب شد که اکنون توسط اکثر صرافی‌های غیرمتمرکز استفاده می‌شود، و فقط تعداد انگشت شماری از آن‌ها هنوز از دفتر سفارش استفاده می‌کنند.

امروزه، عملاً هر بلاک چین اصلی با قابلیت DeFi، بازارسازان خودکار خاص خود را دارد که بسیاری از آن‌ها را می‌توان کلون‌ها یا فورک‌های Uniswap در نظر گرفت. این بازارسازان شامل PancakeSwap برای بایننس اسمارت چین، SpiritSwap برای Fantom و Pangolin برای Avalanche هستند.

امروزه DEX‌ها را می‌توان به عنوان هاب‌های DeFi توصیف کرد. این صرافی‌ها علاوه بر تسهیل معامله دارایی‌ها، معمولاً دارای طیف وسیعی از ویژگی‌های اضافی از جمله مزارع کسب سود، خدمات وام دهی غیرمتمرکز و لانچ‌پد هستند.

آن‌ها همچنین طیف وسیعی از فرصت‌های کسب بازدهی جدید، از جمله پروتکل‌های وام‌دهی غیرمتمرکز مانند اویلر و استخرهای نقدینگی اشتراک درآمد را ایجاد کرده‌اند که به کاربران کمک می‌کنند کارایی سرمایه خود را به حداکثر برسانند.

2021: DEX‌های مخصوص پلتفرم

اکثریت قریب به اتفاق صرافی‌های غیرمتمرکز نسل فعلی را می‌توان صرافی‌های فارغ از دارایی‌ در نظر گرفت. آنها به طور کلی به کاربران اجازه می‌دهند هر دارایی را تا زمانی که یک استخر نقدینگی برای آن وجود داشته باشد معامله کنند.

اما اخیراً، نسل جدیدی از DEX‌های مخصوص پلتفرم ظاهر شده‌اند. این DEX‌ها معمولاً برای یک اکوسیستم خاص ساخته می‌شوند و به کاربران درون آن اکوسیستم اجازه می‌دهند تا تعداد محدودی از دارایی‌ها را مبادله کنند.

یکی از اولین نمونه‌های DEX مخصوص پلتفرم، Katana است. یک AMM که بر روی زنجیره رونین ساخته شده است. این پلتفرم به طور خاص برای کاربران Axie Infinity طراحی شده است و به کاربران اجازه می‌دهد تا دارایی‌های بومی اکوسیستم Axie Infinity از جمله Smooth Love Potion (SLP) و AXS و همچنین دارایی‌های عمومی مانند Ronin (RON) و USD Coin (USDC) را معامله کنند.

شبکه XCAD، پلتفرم مخصوص تولید کنندگان محتوای یوتیوب و تعامل با طرفداران نیز دارای چنین صرافی است اما این بار برای توکن‌های تولید محتوا. این DEX به کاربران اجازه می‌دهد تا توکن‌های تولید محتوای مورد علاقه خود را در برابر طیفی از استیبل‌ کوین ها معامله کنند و یک محیط معاملاتی بسته را برای کاربران XCAD تشکیل می‌دهد.

با توجه به اینکه برخی از DApp‌های مستقل می‌توانند به طور بالقوه میلیون‌ها کاربر فعال را جذب کنند، DEX‌های مخصوص پلتفرم می‌توانند حجم معاملات چشمگیری را به دست آورند.

در واقع، Katana DEX علیرغم اینکه فقط به بازیکنان Axie Infinity خدمات می‌دهد، اغلب بیش از 100 میلیون دلار حجم معاملات روزانه دارد و میانگین آن بیش از 2 میلیون دلار در روز است که آن را به یکی از پنجاه DEX بزرگ از نظر حجم معاملات تبدیل کرده است.

2022: صرافی‌های غیرمتمرکز چند زنجیره‌ای

اکثریت قریب به اتفاق DEX‌های امروزی یا بر روی یک زنجیره کار می‌کنند یا یک نسخه مستقل از DApp در چندین زنجیره بدون قابلیت معامله‌ی میان‌زنجیره‌ای در دسترس است.

اما به لطف پیشرفت‌های فناوری‌های میان‌زنجیره‌ای مانند پل‌ها و معاملات اتمی (Atomic Swap)، نسل اول DEXهای میان‌زنجیره‌ای اکنون در حال راه‌اندازی هستند. این صرافی‌ها شامل Atlas DEX، Swappery، SushiXSwap، THORswap و تعداد انگشت شماری دیگر هستند.

تا به امروز، بسیاری از این پلتفرم‌ها از ترکیبی از پل‌ها و استخرهای نقدینگی غیرمتمرکز برای انجام سوآپ‌های میان‌زنجیره‌ای استفاده می‌کنند، در حالی که سایر پلتفرم‌ها نقدینگی را از DEXها در بلاک‌چین‌های مختلف جمع‌آوری می‌کنند و دوباره از پل‌ها برای جابجایی توکن‌ها بین زنجیره‌ها استفاده می‌کنند.

Cosmos به عنوان یک اکوسیستم تعامل پذیر از بلاک چین‌ها، دارای انواع DEX‌های میان‌زنجیره‌ای مانند Osmosis و Crescent است. اما باید توجه داشت که این موارد به اکوسیستم Cosmos محدود هستند.

تعداد معدودی از DEX‌های اتمیک سوآپ مانند Atomex نیز وجود دارند، اما هیچ کدام به طور گسترده مورد پذیرش قرار نگرفته‌اند.

2022 به بعد: عصر آینده

صنعت DEX سرشار از نوآوری است و می‌توان آن را یکی از سریع‌ترین بخش‌های حوزه DeFi از نظر پیشرفت در نظر گرفت.

تنها در عرض شش سال، شاهد ظهور چندین نسل از DEXها بود‌ه‌ایم. برخی از گزینه‌های محبوب‌تر اکنون شروع به رقابت با قابلیت‌های کاربردی، ویژگی‌ها و نقدینگی پلتفرم‌های متمرکز کرده‌اند.

نسل بعدی DEX‌ها نیز در حال شکل گیری است. این صرافی‌ها شامل مواردی مانند Sudoswap می‌شود که به تازگی sudoAMM را راه‌اندازی کرده است، یک DEX که روش خرید و فروش NFT‌ها را از طریق استفاده از منحنی‌های پیوند تغییر می‌دهد.

اخیراً یک سهام توکن شده DEX، معروف به Nasdex نیز راه اندازی شده است. این سهام به کاربران امکان داد و ستد سهام از طریق بلاک چین را می‌دهد. Mirror Protocol، هاب DeFi مبتنی بر Terra نیز امکان معامله‌ی سهام‌های نمادینی از جمله AMZN، AMD، COIN را برای کاربران فراهم می‌کند.

ارزهای دیجیتال بانک مرکزی (CBDC) نیز ممکن است به DEX‌ها راه پیدا کنند.

راه‌اندازی ارز دیجیتال ملی در حال حاضر توسط بانک‌های مرکزی در بیش از 100 منطقه در سراسر جهان بررسی می‌شود و احتمال زیادی وجود دارد که یک DEX مخصوص تنظیم‌شده برای این قبیل توکن‌ها در آینده راه‌اندازی شود. اما به احتمال زیاد، حداقل چند سال با چنین مواردی فاصله داریم.

 

منبع: Coinmarketcap