در سالهای 2022 و 2023، ARK Invest و گلسنود با همکاری هم یک چارچوب اقتصادی جدید را برای تحلیل آنچین بیت کوین توسعه دادند: اقتصاد کوینتایم (Cointime Economics). مقاله پیش رو برای سرمایهگذاران عمومی بیت کوین نوشته شده و میتواند کمکهای شایانی در درک عمیقتر بازار کند. با اینحال لازم به ذکر است که مطالب مطرح شده در این مقاله، مفاهیم جدیدی را ارائه میکند که هنوز در میان تحلیلگران مرسوم نیست، از این رو بهتر است که پایه اصلی تصمیمات شما نباشد.
کوینتایم، چارچوب تحلیل آنچین بیت کوین
ما در این مقاله، اقتصاد کوینتایم را به عنوان روشی جدید برای مدلسازی وضعیت عرضه و تقاضای بیت کوین بر اساس واحد سنجش تعویض پذیر اقتصاد بیت کوین – کوینبلاک – ارائه کردهایم. علاوه بر مدلهای تراکنش خروجی خرج نشده (UTXO)، معتقدیم که این چارچوب هم وزن اقتصادی حقیقی هر بیت کوین شبکه را میسنجد و مجموعه شاخصهایی را برای ارزیابی دقیقتر پایه و اساس بیت کوین ارائه میکند.
در این مقاله، «کوینبلاکها» را به عنوان واحد پایه سنجش اقتصاد بیت کوین معرفی کرده و اقتصاد کوینتایم را به عنوان مکمل چارچوب مبتنی بر UTXO تحلیل آنچین ارائه میدهیم.
بر اساس این چارچوب، موارد زیر را ارائه میکنیم:
- نمایشگر وضعیت اقتصادی بیت کوین
- بهبود شاخصهای ارزشگذاری قدیمی بیت کوین
- ارائه مجموعه جدیدی از شاخصهای آنچین برای سنجش فعالیت بیت کوین
همچنین سه مورد تحقیقاتی برای نمایش مزایای بالقوه اقتصاد کوینتایم ارائه میکنیم:
- نسخه دقیقتری از نسبت ارزش بازار به ارزش محقق شده (MVRV)، یکی از محبوبترین شاخصهای آنچین بازار
- سنجش دقیقتر نرخ تورم بیت کوین به مرور زمان
- مبنای هزینه مبتنی بر حجم و زمان بیت کوین
اقتصاد کوینتایم چیست؟
از دیدگاه مفهومی، اقتصاد کوینتایم (Cointime Economics) استدلال میکند که اهمیت یک واحد بیت کوین باید بر اساس آخرین باری که در شبکه جابجا شده، متفاوت باشد. به عنوان مثال، ارزش اطلاعات بیت کوینی که 10 سال است تحرکی نداشته، از کوینی که تنها 1 هفته از آخرین تحرک آن میگذرد، بیشتر است. علاوه بر این، در این مدل از اقتصاد بیت کوین، بیت کوینهای گمشده دیگر به عنوان موجودی در گردش (Outstanding Supply) یا در مبنای هزینه محاسبه نمیشوند.
با اینکه شاخصهای مبتنی بر UTXO، تنظیمات موجودی را بر اساس راهکارهای همخوان با صنعت (مثل موجودی تعدیل شده و موجودی بدون شناور) انجام دادهاند، ولی این تنظیمات بعد از تصمیمات تحلیلگران انجام شده که خود در معرض اشتباه هستند. از طرف دیگر، ما معتقدیم که چارچوب کوینتایم یک چارچوب با ثبات و بر پایه ریاضیات ارائه کرده و اهمیت اقتصادی هر بیت کوین را از طریق زمین و با واحد سنجش تعویض پذیری که نمایشگر بهتری برای وضعیت اقتصادی شبکه است و کوینبلاک نام دارد، میسنجد.
کوینبلاکها حاصل ضرب تعداد بیت کوین و تعداد بلاکهای تولید شده در طول دوره بی تحرکی همان بیت کوینها هستند. به عنوان مثال 10 کوینی که در مدت زمان لازم برای تولید 10 بلاک هولد شده است، 100 کوینبلاک دارد.
کوینبلاکها را میتوان با واحدهای جایگزین حاصل ضرب تعداد بیت کوینها با دوره زمان بی تحرکی آنها، به نمایش گذاشت. به عنوان مثال، شاخص معروف «روز کوین» حاصل ضرب تعداد بیت کوینها با تعداد روزهای بی تحرکی آنهاست. کوینتایم را میتوان بر مبنای دلار هم نشان داد. در این نمونه به آن «روز دلار» میگوییم که در واقع حاصل ضرب ارزش دلاری بیت کوینها با تعداد روزهای بی تحرکی آنهاست.
کوینتایم به جای استفاده از موجودی در گردش بیت کوین، برای بررسی اقتصاد آن از کوینبلاکها استفاده میکند.
کوینبلاکهای خلق شده چه مواردی هستند؟
هر واحد از موجودی در گردش بیت کوین یک کوینبلاک ایجاد میکند. «کوینبلاکهای خلق شده» یا CBC نشان دهنده کل کوینتایم خلق شده در شبکه بیت کوین، صرفنظر از تحرکات کوینهاست. به عنوان مثال، اگر 4 کوین در مدت زمان 4 بلاک در گردش آمده، همانطور که در تصویر زیر هم میبینید، 16 کوینبلاک خلق میشود.
از آنجایی که شبکه بیت کوین به صورت میانگین هر 10 دقیقه یک بلاک ایجاد میکند، بنابراین هر کوین در هر روز 144 کوینبلاک خلق میکند؛ چرا که هر ساعت 6 بلاک ایجاد میشود و این بر 24 ضرب میشود.
مجموعه همه کوینبلاکهای خلق شده در واقع حداکثر کوینتایم شبکه، از جمله آخرین کوین استخراج شده و بلاک ایجاد شده است. در بلاک 788,709 که در روز 7 می 2023 ایجاد شد، همانطور که در تصویر زیر هم میبینید، شبکه 2.7 میلیارد کوینبلاک خلق کرد.
کوینبلاکهای تخریب شده چیست؟
«کوینبلاکهای تخریب شده» یا CBD که معمولاً با عبارت «روز کوین تخریب شده» یا CDD هم شناخته میشود، نسخه مبتنی بر زمان بیت کوین را نشان میدهد: حجم یا تعداد بیت کوینهای جابجا شده در یک دوره زمانی بخصوص و دوره هولد یا مدت زمان بی تحرکی کوین قبل از جابجایی. مثلاً اگر 2 بیت کوین به مدت 7 بلاک حرکتی نداشته و بعد جابجا شدهاند، 14 کوینبلاک تخریب میشود. افزایش تعداد کوینبلاکهای تخریب شده نشان دهنده حرکت کوینهایی است که مدت زیادی از جابجایی آنها میگذرد.
هر زمان که یک کوین جابجا میشود، همه کوینبلاکهای انباشت شده تا آن زمان را «تخریب» میکند و کوینتایم خود را به 0 برمیگرداند. کوینتایمهای تخریب شده وزن اقتصادی هر کوین را روی زمان آخرین جابجایی آن پایهگذاری میکند. در حالیکه مدل UTXO همین وزن را روی هر کوین، صرفنظر از زمان آخرین جابجایی آن، پایهگذاری میکند.
در مثال زیر، از میان 16 کوینبلاک خلق شده، 6 کوینبلاک تخریب شده است.
تخریب سنگین کوینبلاکها نشان دهنده فروش هولدرهای بلند مدت است. پول هوشمند بیت کوین معمولاً حجمهای بزرگتر بیت کوین را هولد میکنند و آنها را از مبنای هزینه پایینتر معامله کرده و در نتیجه سود بیشتری هم محقق میکنند. در نتیجه، معاملات پول هوشمند از معاملات کم تجربهتر تاثیر اقتصادی بیشتری دارند. به عبارت دیگر، همانطور که در تصویر زیر هم مشهود است، جهشهای بزرگ کوینبلاکهای تخریب شده همخوانی بسیار زیادی با قله قیمتی بیت کوین دارند. در روز 7 می 2023، 739 میلیون کوینبلاک تخریب شد.
کوینبلاکهای ذخیره شده
«کوینبلاکهای ذخیره شده» یا CBS نشان دهنده تعداد کل کوینبلاکهای تخریب نشده یا اختلاف بین کل کوینبلاکهای تخریب شده و کل کوینبلاکهای تخریب شده است. ارزش اقتصادی این کوینها بالاست زیرا متعلق به سرمایهگذاران اولیه بیت کوین بوده و سود بیشتری هم در اختیار دارند.
وقتی 6 کوینبلاک از 16 کوینبلاک خلق شده، تخریب میشود، همانطور که در تصویر زیر میبینید، 10 کوینبلاک ذخیره میشود:
در روز 7 می 2023، حدود 1.9 میلیارد کوینبلاک در شبکه بیت کوین ذخیره شده بود و در نمودار زیر هم میتوانید مقادیر روزانه چند سال اخیر را مشاهده کنید. وقتی این مقدار منفی است، که در این مورد یک دوره 7 روزه است، یعنی تعداد کوینبلاکهای تخریب شده از خلق شدهها بیشتر شده است و این نشان دهنده جابجایی تعداد قابل توجهی از کوینهای قدیمی در یک دوره زمانی کوتاه مدت است.
بررسی تصویر کلیتر از کوین بلاک ها
با کنار هم قرار دادن پازلها، همانطور که تصاویر زیر هم نشان میدهد؛ 16 کوینبلاک خلق شده (در سمت چپ)، با 6 کوینبلاک تخریب شده و 10 کوینبلاک ذخیره شده (در سمت راست) برابر است.
از دیدگاه بلند مدت، نمودار زیر هر کدام از ساختارهای اقتصاد کوینتایم را در طول زمان به تصویر میکشد. نکته جالب توجه اینجاست که در سال 2017، کوینبلاکهای تخریب شده شروع به جدا شدن (واگرایی) از ذخیره شدهها کرد؛ چرا که کل تعداد کوینبلاکهای تخریب شده از ذخیره شدهها بیشتر شد. به عبارت دیگر، تعداد کوینهای فعال بازار از کوینهای گم شده یا نهفته سنگین بیشتر شده است.
جهت خلاصه کردن مسائل گفته شده، هر ساختار بلاک کوینتایم یک استنباط در سیستم UTXO دارد:
مبتنی بر کوین تایم | کوین بلاک های تخریب شده | کوین بلاک های خلق شده | کوین بلاک های ذخیره شده |
مبتنی بر UTXO | موجودی جا به جا شده | موجودی در گردش | موجودی جا به جا نشده |
با این وجود، سیستم UTXO در موارد زیر با سیستم کوینتایم تفاوت دارد:
سیستم مبتنی بر UTXO | سیستم مبتنی بر کوین تایم | |
واحد سنجش | کوین(یا UTXO) | کوین بلاک(مضرب حجم کوین) |
تقسیم پذیری واحد | غیرقابل تقسیم: کوین ها وزن اقتصادی نامساوی دارند | تقسیم پذیر: کوین بلاک ها وزن اقتصادی مساوی دارند |
پیچیدگی و هزینه محاسبه | پیچیده، نیاز به دانش مهندسی: تعدیل با اشخا، موجودی آزاد و… | چند ورودی و شاخص میتواند تصویری دقیق از اقتصاد بیت کوین ارائه دهد |
نمونه های محبوب | کپ محقق شده، SOPR،سود و ضرر محقق شده | روز کوین های تخریب های شده و Liveliness |
استفاده از کوینتایم برای سنجش وضعیت اقتصادی بیت کوین
بر اساس ساختار بلاک کوینتایم، دو شاخص وضعیت اقتصادی بیت کوین را توصیف میکنند: سرزندگی (Liveliness) و انبار شدگی (Vaultedness).
- سرزندگی: در سال 2018، توسط تاماس بلامِر (Tamas Blummer) خلق شد که تعداد کل کوینبلاکهای تخریب شده را بر تعداد کل کوینبلاکهای خلق شده در کل تقسیم میکند. شاخص سرزندگی از 0 تا 1 بوده و میزان «فعال» یا «زنده» بودن شبکه را نشان میدهد. «تخریب» کوینبلاک، میزان فعالیت – زندگی – را در میان بیت کوینهای شبکه بیت کوین نشان میدهد. تا روز 7 می 2023، سرزندگی 0.6 بود و این یعنی 60٪ از کل کوینبلاکهای خلق شده، تخریب شده بودند.
- انبار شدگی: تعداد کل کوینبلاکهای ذخیره شده را بر تعداد کل خلق شدهها تقسیم میکند. شاخص انبار شدگی هم از 0 تا 1 نوسان میکند و در واقع میزان «غیر فعال» یا «انباری» بودن شبکه را نشان میدهد. تا روز 7 می 2023، انبار شدگی 0.4 بود و این یعنی 40٪ از همه کوینبلاکهای خلق شده، ذخیره شده باقی ماندهاند. لازم به ذکر است که انبار شدگی همواره برابر است با 1 منهای سرزندگی.
این نسبت ها میتوانند «انرژی» اقتصادی بیت کوین را بسنجند. سرزندگی مقدار انرژی آزاد شده در طول زمان (انرژی جنبشی) است، در حالیکه انبار شدگی مقدار انرژی آزاد نشده (انرژی پتانسیل) است.
اگر بخواهیم شدیدترین حالت را فرض کنیم و سرزندگی را 1 در نظر بگیریم، یعنی همه کوینهای شبکه در بلاک آخر جابجا شدهاند و هیچ هولدری در بازار وجود ندارد. از طرفی اگر انبار شدگی هم 1 شود، یعنی هیچ ماینری بیت کوینهای خود را نمیفروشد.
استفاده از کوینتایم برای سنجش فعالیت موجودی
حالا نسبتهای سرزندگی و انبار شدگی را در موجودی بیت کوین بکار میگیریم تا موجودی فعال و موجودی انبار شده را طبق نمودار زیر، مشخص و اندازهگیری کنیم.
- موجودی فعال: حاصل ضرب موجودی موجود با سرزندگی است تا تعداد کوینهایی که در یک دوره زمانی در شبکه جابجا شدهاند را اندازهگیری کند. تا 7 می 2023، موجودی فعال 11.6 میلیون واحد بود که در واقع همان 60٪ از 19.3 میلیون بیت کوین در گردش شبکه است.
- موجودی انبار شده: که به عنوان کوینهای هودل شده یا گم شده هم شناخته میشود، حاصل ضرب موجودی در گردش در انبار شدگی است که در واقع تعداد کوینهایی که جابجا نشدهاند را مشخص میکند. این کوینها یا در دست سرمایهگذاران اولیه و معتقد هستند، یا در بلاکچین گم شدهاند. تا روز 7 می 2023، موجودی انبار شده 7.7 میلیون واحد بود که در واقع 40٪ از 19.3 میلیون بیت کوین در گردش شبکه است.
برخلاف چارچوب UTXO، که وقتی کوین از آدرس پایه کوین (coinbase) خارج میشود، آن را «انتقال یافته» در نظر میگیرد، چارچوب کوینتایم هر کوین را بر اساس مدت زمانی که بی حرکت بوده، میسنجد. به عبارت دیگر، اگر کوینهای قدیمی جابجا شوند، تأثیر بیشتری روی فعالیت مالی بیت کوین خواهند داشت.
به عنوان مثال، در چارچوب UTXO اگر یک ماینر کوین پاداش بلاک دریافت کرده و بعد آن را تنها یک بار و 10 سال قبل جابجا کرده باشد، کوین هنوز فعال در نظر گرفته میشود. در چارچوب کوینتایم، همین کوین هنوز غیر فعال تلقی میشود، زیرا ده سال کوین ذخیره مالی داشته و دارای انرژی انباشت شده مالی است.
نکته مهم دیگر این است که چارچوب UTXO و اقتصاد کوینتایم مفاهیم کاملاً متفاوتی در رابطه با کوینهای غیر فعال دارند. بنابر اصول UTXO، غیر فعال به معنای موجودی خرج نشده ماینرهاست؛ در حالیکه بنابر اصول اقتصاد کوینتایم، غیر فعال یعنی موجودی انبار شده. در دنیای واقعی اقتصاد بیت کوین، این تفاوتها اهمیت فوقالعاده بالایی دارند. در نمودار زیر میتوان دید که موجودی انبار شده 4.3 برابر موجودی خرج نشده ماینرهاست. ما معتقدیم که موجودی انبار شده، نشانگر بهتری برای کوینهای غیر فعال است.
حالا وقت آن رسیده که از طریق سه مورد تحقیقاتی، سه ارزش و مزایای بالقوه اقتصاد کوینتایم را تشریح کنیم:
- بهبود مدلهای ارزش گذاری مبتنی بر UTXO مثل MVRV
- بهبود مدلهای اقتصادی و کلاسیک مبتنی بر UTXO مثل نرخ تورم
- امکان خلق مدلهای مبتنی بر کوینتایم
مورد تحقیقاتی اول اقتصاد کوینتایم
نسبت ارزش فعال به ارزش سرمایهگذار (AVIV): بهبود MVRV
اولین نمونه، یکی از محبوبترین مدلهای ارزش گذاری مبتنی بر UTXO را بهبود میبخشد: نسبت MVRV (یا نسبت ارزش بازار به ارزش محقق شده). نسبت مارکت کپ به کپ محقق شده، یا همان MVRV میتواند دورههای بیش ارزش (Over-valuation) و کم ارزش (under valuation) را در بلند مدت مشخص کند. با اینکه شاخص MVRV مفید است ولی سیگنالهای کمی آن در طول زمان نامشخص شده است، چیزی که در نقطه چین های تصویر زیر هم مشخص است.
معرفی کوینتایم برای محاسبات، بدون استفاده از رگرسیون یا نمره استانداردها، میتواند سیگنالهای بیش ارزش یا کم ارزش بازار را بهبود ببخشد. کپ فعال (Active Capitalization) صورت کسر یعنی مارکت کپ را با liveliness وزن میدهد و کوینهای جابجا نشده را جدا کرده و ارزش دلاری کوینهای فعال در شبکه را به نمایش میگذارد. برای اندازه گیری کپ سرمایهگذار (Investor Capitalization) ما ترموکپ (Thermocap) یا مجموع ارزش دلاری کسب شده توسط ماینرها را از کپ محقق شده کم میکنیم تا این تراکنشها را از مبنای هزینه کلی بازار حذف کرده و تنها مبنای هزینه سرمایهگذاران فعال بازار را به دست بیاوریم. شرکت ARK Invest این شاخص را در سال 2021 توسعه داده و تا روز 7 می 2023، کپ سرمایهگذار تنها 2.8٪ بالاتر از کپ فعال قرار گرفته و همانطور که در تصویر زیر هم میبینید، به سطحی که میانگین کلی در نظر گرفته شده، بازگشته است.
با تقسیم کپ فعال (ارز فعال یا AV) با کپ سرمایهگذار (ارزش سرمایهگذار یا IV) به نسبت AVIV میرسیم.
همانطور که در تصویر زیر هم میبینید، کپ فعال میتواند از کپ سرمایهگذار فاصله بگیرد.
شاخص نسبت AVIV در مقایسه با MVRV میتواند با دقت بالاتری دورههای بیش ارزش و کم و ارزش بیت کوین را نشان دهد: وقتی این نسبت در سطح 1 قرار گرفته، یعنی این اوسیلاتور در میانه خود قرار گرفته و بازار در «نقطه میانی» قرار گرفته است. دلیل این دقت این است که AVIV تراکنشهای واقعی را محاسبه کرده و کوینهای گم شده یا نهفته، یا تراکنشهای کوین پایه را در محاسبات خود دخیل نمیکند. بنابر تحقیقات ما، وقتی شاخص AVIV به 2.5 (250٪) میرسد، یعنی بیت کوین بیش خرید شده است و وقتی هم به 0.55 (55٪) میرسد، یعنی بیت کوین بیش فروش شده است.
مورد تحقیقاتی دوم اقتصاد کوینتایم
نرخ تورم تعدیل شده با کوینتایم: آیا تورم بیت کوین اشتباه محاسبه شده؟
کوینتایم در بهبود محاسبه نرخ تورم بیت کوین هم کاربرد دارد. به طور معمول، نرخ تورم با تقسیم صدور سالیانه کوین بر کل موجودی در شبکه محاسبه میشود. فرمول زیر مبحث کوینتایم را هم دخیل میکند و تورم را با نسبت موجودی فعال به موجودی انبار شده تعدیل میکند.
در اینجا تورم با نسبتی از موجودی فعال به موجودی انبار شده تعدیل شده و در مقایسه با تورم اسمی، نشان میدهد که آیا این سنجش در آن زمان بیش برآورد بوده یا کم برآورد.
در نمودار زیر، میتوانیم ببینیم که در دوره بین سالهای 2013 تا 2017، موجودی فعال چگونه از موجودی انبار شده بزرگتر شده و تأثیر زیادی روی وضعیت اقتصادی بیت کوین گذاشته است.
با ضرب (نرمال سازی) نرخ تورم اسمی با نسبت موجودی فعال به انبار شده، بهتر میتوان نرخ تورم حقیقی بیت کوین را اندازه گرفت. تا روز 7 می 2023، تورم اسمی در حوالی 1.64٪ قرار داشت، در حالی که نرخ تورم تعدیل شده با کوینتایم در 2.48٪ قرار گرفته است.
به وضوح قابل مشاهده است که در روزهای اولیه تاریخ بیت کوین، یعنی سالهای 2009 تا 2011 و زمانی که ساتوشی و ماینرهای اولیه بیشتر بیت کوینهای استخراج شده را انبار میکردند، نرخ تورم تعدیل شده با کوینتایم به مراتب پایینتر از نرخ تورم سنتی بود. از آنجایی که بیشتر کوینهای صادر شده به عنوان درصدی از موجودی کل انبار میشدند، تورم تعدیل شده با کوینتایم هم حدود تورم اسمی بود. به عبارت سادهتر، از آنجایی که جریان کوین فوراً با نسبت 1:1 انباشت میشد، نرخ تورم موثر به مراتب پایینتر از نرخ تورم اسمی بود.
از طرف دیگر در سالهای 2013 تا 2017، تورم کوینتایم با تورم اسمی برابر شد و بعد هم تا زمان نگارش این مقاله از آن پیشی گرفت. این به ما میگوید که از سال 2017 موجودی فعال از موجودی انبار شده بیشتر شد و تاثیر صدور کوین تازه روی بازار از محاسبات اسمی قبلی بیشتر شد.
به وسیله تعدیل کردن با کوینتایم، این شاخص به ما میگوید که تورم در سالهای اولیه بیت کوین به شدت بیش برآورد بوده و با رشد قیمت شدید آن زمان همخوانی دارد. همچنین تورم کم برآورد شده امروز هم با سرعت رشد کمتر قیمت بیت کوین همخوانی درستی دارد.
مورد تحقیقاتی سوم اقتصاد کوینتایم
قیمت کوینتایم: یک مدل کف سازی جدید برای بیت کوین
اقتصاد کوینتایم میتواند تنها با چند ورودی مثل کوینبلاک، موجودی و قیمت شاخصهای منحصر بهفردی را ارائه دهد. مثلاً قیمت کوینتایم یک مدل کف سازی مبتنی بر زمان و حجم معاملات برای بیت کوین است که به قرار زیر محاسبه میشود.
در مقایسه با قیمت محقق شده که یک میانگین قیمت مبتنی بر حجم آنچین است، قیمت کوینتایم بر مبنای زمان و حجم معاملات شکل گرفته و مبنای هزینه بازار را بر مبنای زمان هولد هر کوین دخیل در تراکنش محاسبه میکند. تا روز 7 می 2023، قیمت کوینتایم 17568 دلار بود که 12.6٪ کمتر از قیمت محقق شده و 38.2٪ کمتر از قیمت محقق شده است.
بر اساس سه مورد تحقیقاتی ارائه شده در بالا، اقتصاد کوینتایم را میتوان در انواع و اقسام مدلهای ارزشگذاری و اقتصادی بکار برد.
پاسخ